Alimenty to nic innego jak obowiązek prawny dostarczania środków utrzymania, a w miarę potrzeby, także środków wychowania, określonym osobom. Jest to świadczenie pieniężne, którego celem jest zaspokojenie uzasadnionych potrzeb uprawnionego, czyli osoby, która tych środków potrzebuje.
Obowiązek alimentacyjny wynika przede wszystkim ze stosunku pokrewieństwa. Najczęściej spotykane przypadki to:
Obowiązek rodziców wobec dziecka: To najbardziej powszechna forma. Rodzice są zobowiązani do zapewnienia dziecku środków utrzymania i wychowania, dopóki dziecko nie jest w stanie utrzymać się samodzielnie lub dopóki nie ukończy 18 lat (lub 25 lat, jeśli kontynuuje naukę). Ważne jest, że zakres świadczeń zależy od usprawiedliwionych potrzeb uprawnionego oraz od możliwości zarobkowych i majątkowych zobowiązanego.
Obowiązek byłego małżonka: Może powstać po rozwodzie, gdy jeden z małżonków znajduje się w niedostatku.
Obowiązek pomiędzy krewnymi: W rzadkich przypadkach, obowiązek może dotyczyć także krewnych w linii prostej (np. dziadkowie wobec wnuków i odwrotnie), ale dopiero, gdy brak jest osób zobowiązanych w bliższej kolejności lub gdy nie są one w stanie wywiązać się ze swojego obowiązku.
Sąd ustala wysokość alimentów na podstawie dwóch kluczowych kryteriów:
Usprawiedliwione potrzeby uprawnionego: Chodzi o bieżące wydatki na żywność, ubrania, mieszkanie, leczenie, a w przypadku dzieci – także na edukację, rozwój pasji czy wypoczynek. Nie są to tylko potrzeby podstawowe, ale takie, które są odpowiednie do wieku, stanu zdrowia i możliwości rozwojowych uprawnionego.
Możliwości zarobkowe i majątkowe zobowiązanego: Sąd bierze pod uwagę nie tylko aktualne zarobki osoby zobowiązanej, ale także jej potencjalne możliwości zarobkowe. Oznacza to, że nawet jeśli ktoś pracuje na pół etatu, będąc zdolnym do pracy w pełnym wymiarze, alimenty mogą zostać ustalone w oparciu o to, ile mógłby zarabiać.
Wysokość alimentów nie jest stała i raz na zawsze określona. Może zostać zmieniona (podwyższona lub obniżona) w drodze kolejnego postępowania sądowego, jeśli dojdzie do istotnej zmiany stosunków, np. zwiększenia potrzeb dziecka (choroba, rozpoczęcie studiów) lub znacznej i trwałej utraty możliwości zarobkowych przez zobowiązanego.